Polska nazwa konstelacji
Sagittarius
Mapa gwiazdozbioru



trzelec należy do bardzo rozległych i bogatych gwiazdozbiorów pasa zodiakalnego na niebie południowym. Znajduje się w najpiękniejszej części Drogi Mlecznej, zawierającej znaczną liczbę świecących mgławic dyfuzyjnych i ciemne pasy materii międzygwiazdowej. W gwiazdozbiorze tym znamy ponad 2400 gwiazd zmiennych i liczne jasne gromady otwarte i kuliste. W Strzelcu znajdujemy 16% obiektów z katalogu Messiera. W kierunku Strzelca leży nie tylko jądro naszej Galaktyki (w odległości 33 000 lat świetlnych, ale także jedno z jej ramion spiralnych. Ramię to widzimy na tle nieba w formie jasnych pasów świecących obłoków materii, znajdujących się w odległości około 10 000 lat świetlnych. Światło z jądra Galaktyki jest pochłaniane przez materię międzygwiazdową i dlatego do nas nie dochodzi. Gdyby nie było międzygwiazdowej absorbcji, jądro świeciłoby na nocnym niebie jak Księżyc w pełni.

onstelacja Strzelca w naszych szerokościach geograficznych jest widoczna jedynie nisko nad południową częścią horyzontu i to tylko w miesiącach letnich. Większość znajdujących się w niej interesujących i pięknych obiektów jest zupełnie niewidoczna albo niknie w mgłach zalegających nad horyzontem. Do gwiazdozbioru doprowadzi nas linia przechodząca przez Gwiazdę Polarną i Wegę, przedłużona w kierunku południowym. Słońce przechodzi przez Strzelca w grudniu i styczniu.

"Atlasie" Bayera i innych starych mapach nieba Strzelec przedstawiany jest jako półczłowiek-półkoń, trzymający w rękach naciągnięty łuk, wymierzony ku Skorpionowi. Według mitów greckich, Strzelec wyobraża Krotosa, jednego z nielicznych centaurów, którzy wyróżniali się nie tylko siłą, ale i rozumem, i byli przyjaźnie nastawieni do ludzi. To odróżniało ich od pozostałych centaurów, występujących w mitach zawsze tylko jako anonimowe stado. Sam Krotos był ulubieńcem muz. Bogowie Olimpu umieścili go na niebie za jego liczne zasługi, ale głównie dlatego, że wynalazł łuk.



Al Rami (Rukbat) - gwiazda podwójna, której nie zobaczymy w Polsce. Znajduje się w odległości 251 lat świetlnych. Al-rami znaczy po arabsku łucznik. Rukbat al-rami oznacza natomiast kolano łucznika.

Arkab Prior i Posterior - dwie gwiazdy położone bardzo blisko siebie. Arkab Prior jest niewidoczny w naszych szerokościach geograficznych. Jest gwiazdą podwójną, którą obserwujemy z odległości 172 lat świetlnych. Nazwa gwiazdy powstała z arabskiego wyrazu `urkub oznaczającego ścięgno łączące łydkę z piętą (obecnie ścięgno Achillesa) oraz łacińskiego wyrazy bliższy.
Arkab Posterior jest również u nas niewidoczny. Ma barwę żółtobiałą, a jego światło potrzebuje 130 lat, aby dotrzeć na Ziemię. Etymologia nazwy jest podobna jak u poprzedniej gwiazdy. Łacińskie słowo posterior oznacza tylny, dalszy, następny.

Al Nasl - gwiazda podwójna, od której dzieli nas dystans 181 lat świetlnych. Nazwa gwiazdy jest arabska i oznacza ostrze, grot. W rysunku gwiazdozbioru wyobraża grot lancy.

Kaus Meridionalis (Media) - gwiazda podwójna optycznie, odległa o 84 lata świetlne. Pierwsza nazwa gwiazdy jest arabska (qaus - łuk), druga - łacińska (meridionalis - pośredni). Obie wyrażają położenie gwiazdy w środku rysunku przedstawiającego łuk. Druga nazwa łacińska oznacza środkowa.

Kaus Australis - "południowa część łuku". Najjaśniejsza gwiazda w konstelacji Strzelca. Ta biała gwiazda w naszych szerokościach geograficznych pojawia się jedynie bardzo nisko nad horyzontem. Jest odległa o 217 lat świetlnych. W niewielkiej odległości od niej znajduje się na niebie gwiazda, której odległość i ruch własny jest jak dotąd nieznany, toteż nie wiadomo, czy tworzą one układ fizycznie podwójny, czy też parę optyczną.

Kaus Borealis - "północna część łuku". Jest to pomarańczowy olbrzym znajdujący się w odległości 71 lat świetlnych.

Ascella - gwiazda podwójna, której składniki obiegają wspólny środek masy raz na 20,8 roku. Układ widzimy z odległości 163 lat świetlnych. Nazwa gwiazdy po raz pierwszy pojawiła się w łacińskim "Almageście" w roku 1515. Oznacza ramię, co nawiązuje do położenia gwiazdy w figurze gwiazdozbioru.

Nunki - ostatnia z nazwanych gwiazd w Strzelcu. Jej światło biegnie do nas 155 lat, a nazwa pochodzi z chaldejskich "Tablic" 30 gwiazd. Jest to jedna z gwiazd, które należały do gwiezdnego morza obejmującego konstelacje Wodnika, Koziorożca, Delfina, Ryb i Południowej Ryby. Dla nas gwiazda ta jest interesująca dlatego, że stanowi jeden z dowodów, iż astronomia grecka wywodzi się z Mezopotamii.



Laguna Laguna (M 8, NGC 6523) - piękna mgławica gazowa, której okazałość, podobnie jak okazałość wszystkich mgławic gazowych, uwidacznia się zwłaszcza na fotografiach. Jest ona od nas oddalona o 2519 lat świetlnych. Kształtem przypomina lagunę, co sprawiło, że otrzymała taką właśnie nazwę. Gaz w mgławicy jest pobudzany do świecenia przez bardzo gorącą gwiazdę. Całkowitą masę mgławicy oceniamy na 3200 mas Słońca.

Omega Omega (M 17, NGC 6618) - inna piękna mgławica gazowa w Strzelcu. Nazwę wprowadził John F. W. Herschel, któremu kształt mgławicy przypominał dużą literę grecką omega. Można też spotkać się z nazwą Podkowa lub Lecący Łabędź. Gaz w mgławicy jest pobudzany do świecenia przez gorącą gwiazdę. Mgławica znajduje się w odległości 3260 lat świetlnych. Jej masa jest znacznie mniejsza niż masa Laguny i oceniana bywa na około 500 mas słonecznych. Omega jest źródłem radiopromieniowania. Innym interesującym obiektem jest gromada otwarta z 50 gwiazdami, widoczna na tle mgławicy.

Trójlistna Koniczyna Trifid (Trójlistna Koniczyna, M 20, NGC 6514) - najpiękniejsza z trójki mgławic dyfuzyjnych w Strzelcu. Jej nazwa również została podana przez J. Herschela i dobrze oddaje kształt mgławicy. Jest ona odległa o 2180 lat świetlnych, a jej średnica wynosi około 18 lat świetlnych. Gaz w mgławicy jest pobudzany do świecenia również przez gorącą gwiazdę. Zarówno Trójlistnej Koniczyny, jak też Laguny i Omegi nie zobaczymy gołym okiem, a nawet za pomocą lunety dostrzeże je jedynie doświadczony obserwator. Wszystkie trzy mgławice znajdują się w kierunku środka naszej Galaktyki.

M 18 M 18 (NGC 6613) - uboga w gwiazdy gromada otwarta, do której należy 12 gwiazd. Odległość gromady wynosi 6200 lat świetlnych, a promień - 22 lata świetlne.

M 24 M 24 (NGC 6603) - najjaśniejsza gromada otwarta gwiazd w tej konstelacji. Na niebie widzimy ją dobrze nawet gołym okiem. Światło od jej gwiazd dochodzi do nas z odległości 16 300 lat świetlnych. Gromada jest bardzo bogata w gwiazdy, które tworzą wyraźną koncentrację w kierunku środka. M 24 zawiera 50 gwiazd i ma średnicę około 19 lat świetlnych.

Klepsydra Klepsydra - mgławica planetarna znajdująca się w odległości 8150 lat świetlnych. Znajdująca się w centrum gwiazda wydmuchuje swoją otoczkę. Szybko biegnąca materia w zderzeniu z niejednorodnym obłokiem tworzy powłoki gorącego i świecącego gazu.