Polska nazwa konstelacji
Cygnus
Mapa gwiazdozbioru



abędź jest typowym gwiazdozbiorem naszego letniego nieba, zawierającym liczne obiekty. Najjaśniejsze gwiazdy konstelacji tworzą charakterystyczny krzyż, przypominający kształtem Krzyż Południa, stąd konstelacja bywa niekiedy nazywana Krzyżem Północy. Łabędź znajduje się w rejonie, w którym Droga Mleczna dzieli się na dwie odnogi. Północna część gwiazdozbioru, z najjaśniejszą gwiazdą, Denebem, w naszych szerokościach geograficznych zawsze pozostaje nad horyzontem. Do Łabędzia doprowadzi nas linia łącząca czworokąt Herkulesa i Wegę z gwiazdozbioru Lutni. Drugim kierunkiem pomocniczym w odnalezieniu konstelacji Łabędzia będzie linia przechodząca przez gwiazdy Dubhe z Wielkiej Niedźwiedzicy i Kochab z Małej Niedźwiedzicy, przedłużona przez biegun ekliptyki oraz gwiazdozbiór Smoka, aż do Łabędzia.
Najłatwiej jednak odnaleźć na letnim niebie tzw. trójkąt letni, który tworzą trzy gwiazdy: Wega z Lutni, Altair z Orła i właśnie Deneb z Łabędzia

rzedłużone ramiona krzyża utworzonego z gwiazd Łabędzia przypominają skrzydła lecącego ptaka. W takim położeniu znajdziemy gwiazdozbiór przedstawiony na kamiennych tablicach z Mezopotamii. W Arabii konstelacja była określana jako lecący orzeł, dla Greków była ptakiem, kurą, a dla Aratosa, lecącym łabędziem. Rzymianie przyjęli sposób patrzenia Aratosa i nazwali gwiazdozbiór Łabędziem. Według mitologii greckiej konstelacja ma przypominać największego boga Olimpu, Zeusa, który zstąpił ze swojej siedziby na Olimpie między ludzi pod postacią łabędzia i jako łabędź uwiódł piękną Ledę, córkę etolskiego króla Testiosa. Dziećmi Zeusa i Ledy były piękna Helena i Polideukes (Polluks).



Deneb (Arided) - najjaśniejsza gwiazda w Łabędziu, zaliczana do nadolbrzymów. Jej moc promieniowania jest 26 tysięcy razy większa niż moc promieniowania Słońca, a średnica 3,9 razy większa od średnicy Słońca. Gdyby Deneb znajdował się w tej odległości co Syriusz (najjaśniejsza gwiazda na nocnym niebie, odległa o 8,7 roku świetlnego), to świeciłby na naszym niebie, jak Księżyc w pełni, ale z odległości 931 lat świetlnych widzimy go jako gwiazdę tylko 1,25m. Niedaleko niego na niebie świeci inna gwiazda, o której jednak nie wiemy, czy tworzy z Denebem układ fizycznie podwójny, czy tylko parę optyczną. Pierwsza nazwa gwiazdy pochodzi od arabskiego słowa danab al-dadžadža, czyli ogon kury, druga nazwa, od określenia mżawki (al-radad).

Albireo - już za pomocą niewielkiej lunetki lub lornetki przekonamy się, że jest to piękna gwiazda podwójna. Jej składniki obiegają wokół wspólnego środka masy i oglądamy je z odległości 815 lat świetlnych. W Arabii nazywano gwiazdę minqar al-dadžadža, czyli dziób kury. Obecna nazwa gwiazdy powstała jako połączenie łacińskich słów ab ireo, które były użyte przy opisie gwiazdozbioru Łabędzia w "Almageście" z roku 1515.

Sadr - gwiazda, od której dzieli nas dystans 543 lat świetlnych. Na niebie ma towarzysza optycznego, który jest gwiazdą podwójną. Nazwa gwiazdy pochodzi od arabskiego wyrazu sadr al-dadžadža - pierś kury.

Gienah - jego światło potrzebuje 74 lat, aby dotrzeć na Ziemię. Jest to pomarańczowy olbrzym, w którego widmie stwierdzono zmiany, świadczące o tym, że gwiazda ma niewidocznego towarzysza. W niewielkim odstępie od Gienah znajdziemy na niebie kolejnego towarzysza. Nie jest jednak jasne, czy tworzy on z Gienahem układ fizycznie podwójny, czy tylko parę optyczną. Gienah ma jeszcze jednego optycznego sąsiada na niebie, można więc stwierdzić, iż jest to układ poczwórny. Nazwa gwiazdy pochodzi od arabskiego określenia džanah - skrzydło.

Cygnus X-1 - silne źródło promieniowania rentgenowskiego, znajdujące się w tym gwiazdozbiorze. Źródło to udało się utożsamić z bardzo gorącą gwiazdą, która tworzy razem z niewidocznym składnikiem układ podwójny o okresie obiegu 5,6 doby. Ulatująca z widocznego składnika plazma tworzy wokół niewidocznego składnika skomplikowany dysk akrecyjny, będący źródłem promieniowania rentgenowskiego. Ponieważ masa niewidocznego składnika jest większa od sześciu mas Słońca, jest to prawdopodobnie czarna dziura.



CLR 2688 CLR 2688 - mgławica planetarna, której angielska nazwa brzmi Egg Nebula (mgławica jajowata). Znajduje się ona w odległości 2934 lata świetlne. Gęsty obłok gazu i pyłu zasłania znajdująca się w środku gwiazdę. Jej promienie wydostają się na zewnątrz w miejscach, gdzie obłok jest cieńszy, i oświetlają kolejne warstwy pyłu i gazu wyrzuconego wcześniej przez gwiazdę.