Polska nazwa konstelacji
Cetus
Mapa gwiazdozbioru



ieloryb jest rozległym gwiazdozbiorem, położonym w większej części na niebie południowym. Głowę Wieloryba tworzy pięciokąt gwiazd położony na północ od równika niebieskiego. Konstelację Wieloryba odnajdziemy na południe od gwiazdozbiorów Barana i Ryb.

ieloryb należy do najstarszych gwiazdozbiorów na niebie. Grecy wiązali go z mitem o Perseuszu i Andromedzie. Konstelacja przedstawia morskiego potwora Ketosa, podobnego do olbrzymiej ryby, który z rozkazu boga mórz, Posejdona, niszczył królestwo Cefeusza. Ceną uwolnienia się od niego miało być ofiarowanie mu Andromedy. Potwór ma do dziś przypominać ludziom odwagę i prawość Perseusza, który zabił Ketosa i uchronił Andromedę od niechybnej śmierci. Ketos to jednak nie tylko nazwa potwora mitu greckiego. Pierwotnie imieniem tym Grecy nazywali w szerszym znaczeniu każde duże zwierzę morskie. Stąd pochodzi łacińska nazwa gwiazdozbioru i odpowiadająca jej nazwa polska - wieloryb.



Menkar (Menkab) - olbrzym o barwie czerwonej, od którego dzieli nas dystans 1087 lat świetlnych. Oba określenia gwiazdy powstały z jej nazwy arabskiej minqar - dziób albo minchar - nos. Nie jest to zbyt trafne określenie dla gwiazdy oznaczającej rozwartą czeluść paszczy wieloryba.

Deneb Kaitos (Difda) - również olbrzym o barwie pomarańczowej. znajduje się w odległości 57 lat świetlnych. Gdy Mira nie jest w maksimum, Deneb Kaitos jest najjaśniejszą gwiazdą konstelacji Wieloryba. Pierwsza z nazw gwiazdy jest częścią jej arabskiego określenia danab qitus al-džanubi, czyli południowa część ogona wieloryba. Druga nazwa oznacza w języku arabskim żabę (difda`).

Al Kaff - gwiazda podwójna, której składniki obiegają wspólny środek masy i są odległe od siebie o 63 AU. Ich światło potrzebuje 68 lat, aby dotrzeć na Ziemię. Pierwotna arabska nazwa tej gwiazdy al-kaff al-džadma' oznacza dłoń porażoną niemocą.

Baten Kaitos - kolejny olbrzym w gwiazdozbiorze Wieloryba. Wokół gwiazdy obiega niewidoczny towarzysz w okresie 1652 dni. Od tej spektroskopowo podwójnej gwiazdy dzieli nas dystans 136 lat świetlnych. Nazwa gwiazdy pochodzi z arabskiego batn qitus, czyli brzuch wieloryba, chociaż gwiazda leży na ciele wieloryba nieco wyżej.

Deneb Algenubi - olbrzym barwy pomarańczowej. Znajduje się w odległości 88 lat świetlnych. Nazwa pochodzi z arabskiego określenia południowej części ogona wieloryba danab qitus al-džanubi, podobnie jak u Deneb Kaitos.

Deneb Kaitos (Schemali) - pomarańczowy olbrzym, którego światło biegnie do nas 326 lat. Obie nazwy gwiazdy powstały przez transkrypcję i skrócenie jej arabskiej nazwy danab qitus al-šamali, czyli północna część ogona wieloryba. W ten sposób, dzięki skróceniu dwóch pierwotnie różnych określeń, mamy obecnie w gwiazdozbiorze wieloryba dwie gwiazdy o takiej samej nazwie.

Mira - najbardziej znana gwiazda w konstelacji. Jej nazwa oznacza po łacinie podziwu godna i wzięła się stąd, że odkryte zmiany jej jasności stanowiły wówczas rzeczywiście zagadkę. Zmiany te odkrył w 1596 roku, a zatem jeszcze na długo przed wynalezieniem teleskopu, współczesny Galileuszowi protestancki duchowny, David Fabricius.
Mira jest pierwszą z odkrytych, a zarazem najjaśniejszą gwiazdą zmienną długookresową, dlatego też jest typowym przedstawicielem całej grupy gwiazd zmiennych. Jej jasność zmienia się od 2,0m do 10,1m w okresie 331,6 dnia. W czasie maksimum jest najjaśniejszą gwiazda w konstelacji Wieloryba. Gołym okiem można ją dostrzec na niebie przez okres 4 - 5 miesięcy, potem znika.
Zmiany jasności gwiazd tego typu są spowodowane przez pulsację ich powierzchni. W czasie każdego pulsu Mira zmienia swoją temperaturę. W czasie osłabienia jasności temperatura opada z 2640 K do 1920 K. W maksimum jasności Mira wypromieniowuje 1500 razy więcej światła niż w czasie minimum jasności. Średnica Miry jest 390 razy większa od średnicy Słońca, dlatego też gwiazda ta należy do największych gwiazd na niebie. Wokół niej obiega jej towarzysz. Mira ma również towarzysza optycznego. Mira jest odległa o 251 lat świetlnych.

tau Ceti - gwiazda wybrana przez astronomów do projektu OZMA (podobnie jak epsilon Eridani). Celem tego projektu było nawiązanie kontaktu w radiowym zakresie promieniowania z hipotetycznymi cywilizacjami pozaziemskimi. Wydaje się, że tau Ceti jest jedną z najbliższych gwiazd spełniających warunki niezbędne do powstania i rozwoju życia w jej układzie planetarnym. O istnieniu takiego układu przy tau Ceti wnioskujemy z relatywnie małej rotacji tej gwiazdy. Prawdopodobnie tau Ceti, podobnie jak Słońce, przekazała swoim planetom przeważającą część momentu pędu.
tau Ceti jest układem trzech gwiazd, o których jednak nie wiemy, czy są związane ze sobą fizycznie. Sama tau Ceti znajduje się w odległości 11,85 lat świetlnych od Ziemi. Jeżeli więc ktoś już teraz chce wyruszyć w odwiedziny do naszych ewentualnych kosmicznych braci, pragnę ostudzić jego zapędy i poinformować, iż podróż taka trwałaby, przy obecnym stanie naszej techniki, ponad 100 tysięcy lat. Do zobaczenia wkrótce ;-)