ezeusz (mit. gr.) - bohater ateński, syn króla Aten Aigeusa i Aitry, królewny Trojdzeny. Tezeusz wychował się u matki, do ojca miał powrócić, kiedy, jako dorosły młodzieniec, będzie miał siłę odwalić głaz, pod którym Aigeus złożył swój miecz i sandały. Kiedy Tezeusz spełnił to zadanie, udał się do Aten. W drodze pokonał Skirona i Prokrustesa. Aigeus rozpoznał Tezeusza po mieczu i sandałach i ogłosił go następcą tronu. Kiedy Ateńczycy mieli wysłać doroczny haracz Minosowi (7 chłopców i 7 dziewcząt na pożarcie dla Minotaura), Tezeusz postanowił wyruszyć na Kretę, pokonać Minotaura i uwolnić Ateny od haniebnego haraczu. Przy pomocy Ariadny zabił Minotaura i szczęśliwie wydostał się z labiryntu. W drodze powrotnej zapomniał zmienić czarne żagle na białe, które miały być oznaką jego zwycięstwa. Widząc czarne żagle zrozpaczony Aigeus rzucił się do morza. Tezeusz odziedziczył tron po ojcu i zjednoczył rody attyckie pod przewodnictwem Aten. Przyłączył do Aten także Megarę. Prowadził wojnę z amazonkami, których królową Antiopę (według innej wersji Hippolitę) porwał i pojął za żonę. Ich synem był Hippolit. Po śmierci Antiopy Tezeusz poślubił Fedrę.
Tezeusz brał także udział w wyprawie Argonautów, w polowaniu na dzika kalidońskiego, wspomagał Lapitów w walce z centaurami, ze swym przyjacielem Pejritoosem zszedł do podziemia, pragnąc uprowadzić Persefonę.
Ateńczycy czcili Tezeusza jako herosa i bohatera narodowego, który zjednoczył Attykę i uwolnił Ateny od zależności od Krety. Po wojnach perskich, idąc za wskazaniem wyroczni delfickiej, Kimon odnalazł na wyspie Skyros szkielet ogromnego mężczyzny, który jako szczątki Tezeusza sprowadził do Aten i złożył we wspaniałym grobowcu, zwanym Tezejonem (kiedyś błędnie identyfikowanym ze świątynią Hefajstosa na Kolonos Agorajos). Grobowiec Tezeusza stał się miejscem azylu dla prześladowanych niewolników i ludzi ubogich.